Nhà Trương Nguyên ở bên bờ đông hồ Giám có 120 mẫu ruộng, kể từ khi trừng trị gia nô Trương Đại Xuân vào năm trước, thu nhập từ cho thuê ruộng vụ thu tăng gấp đôi, đất ruộng ở hai bờ hồ Giám rất phì nhiêu màu mỡ, một năm có thể trồng được một vụ lúa mì và hai vụ lúa nước, sau khi thu hoạch lúa vào cuối thu, có thể lập tức gieo lúa mì, đến tháng tư năm sau, thu gặt lúa mì, rồi lại gieo trồng vụ lúa chiêm, chỉ cần chịu khó thì mảnh đất này sẽ hào phóng cho năng suất hậu hĩnh, đương nhiên, ngoại trừ thiên tai——
Từ đầu mùa xuân năm Vạn Lịch bốn mươi mốt tới nay, đại đa số các vùng ở Thiệu Hưng phủ tuy rằng không hề có mưa, nhưng lúa mì vẫn bội thu như cũ, trận tuyết lớn mùa đông năm trước đã giúp ruộng lúa mì thêm màu mỡ, hơn nữa lúa mì cũng chịu hạn tốt, thu hoạch lúa mì xong thì phải gieo trồng ngay lúa chiêm, chịu ảnh hưởng của khô hạn chính là những cây lúa nước này ——
Sáng sớm hôm mười tám tháng tư, Trương Nguyên đi điền trang ở hồ Giám xem tá điền cấy mạ non, Thạch Song, Vũ Lăng đi theo, nha đầu Y Đình do khá quen thuộc tình hình ở điền trang nên cũng đi cùng, trước kia khi thu tiền thuế ruộng đều là Y Đình đưa mẫu thân Trương Nguyên đi, tuy nhiên khi đó Trương Đại Xuân cùng với bốn hộ tá điền Tạ Kì Phó hợp nhau lừa gạt chủ điền, Trương mẫu Lã thị là nữ nhân, bị giấu nhẹm chuyện này, Y Đình tuy có nghi ngờ nhưng cũng không nói rõ, hiện giờ tình thế khác rồi, ai còn có thể bắt nạt lừa gạt được Trương Nguyên?
Y Đình kéo Mục Chân Chân đi theo làm bạn, cùng với Trương Nguyên tổng cộng là năm người thuê một chiếc thuyền ô bồng (thuyền buồm) qua đầm Đông Đại đến hồ Giám. Ở thời Đông Hán, có Thái Thú Hội Kê là Mã Trăn đã khơi thông hồ Giám, nạp thêm 36 nguồn nước của hai huyện Hội Kê và Sơn Âm. Hồ Giám ngày xưa có phạm vi hơn tám trăm dặm, từ thời Tấn Đường tới nay, bùn trong hồ tích tụ càng ngày càng nhiều, các nhà quanh hồ cũng chiếm dụng đất để làm ruộng, thủy vực bây giờ chỉ còn lại khoảng hơn trăm dặm, mấy tháng nay không mưa, nước hồ giảm xuống thêm vài thước, hai bên bờ hồ lộ ra những vạt bùn lớn, điền trang của nhà Trương Nguyên ở bên bờ Đông của hồ Giám, cách miếu Mã Thái Thú cũng không xa, năm người Trương Nguyên neo thuyền đi lên bờ Đông, chỉ cần đi bộ chừng nửa dặm đường là đến.
Mảnh đất ở bờ đông hồ Giám này vốn là khu hồ nước, sau khi nước hồ cạn dần thì trở thành là một cánh đồng bằng phẳng rộng bát ngát, hiện tại đã khai khẩn thành ruộng tốt, đâu đâu trên đồng ruộng cũng thấy bóng người đang khom lưng gieo lúa, có nơi lúa mạch đã cắt đi, trơ cả gốc ra, có nơi vẫn là những đồng lúa mạch vàng óng nặng trĩu, có nơi thì đang thả trâu cày ruộng, có nơi đã gieo trồng mạ chiêm. ——
Nông dân vất vả, từ tháng giêng đã bắt đầu bận rộn, xới đất, ủ phân, chiết cành dâu; tháng hai thì bắt đầu sửa lại bờ ruộng; tháng ba chọn giống rồi ươm; tháng tư thì bắt đầu bận rộn nhiều hơn, cắt lúa mì, cắt gốc rạ, cày ruộng cấy mạ, lúc Trương Nguyên đến là lúc bốn hộ tá điền Tạ Kì Phó vừa mới cùng vợ con cấy mạ hơn trăm mẫu lúa chiêm, đang lúc rảnh rỗi định đến Điền Thủ chúc mừng Thanh Miêu Hội, thấy chủ điền đến, đám người Tạ Kì Phó có chút lúng túng, tưởng rằng Trương Nguyên đến thu thuế lúa mạch sớm như vậy, lúa mạch còn chưa tuốt hạt phơi khô mà.
Trương Nguyên vội nói:
Tạ Kỳ Phó tưởng Trương Nguyên thấy năm nay vụ lúa mì thu hoạch tốt, muốn nâng tiền thuế, liền than khổ nói:
Trương Nguyên cười nói:
Bốn tá điền bọn Tạ Kỳ Phó mừng rỡ, luôn miệng nói:
.
Tạ Kỳ Phó dẫn năm người Trương Nguyên đi thăm ruộng, đường bờ ruộng nhỏ hẹp, Y Đình không dám bước mạnh,Mục Chân Chân nói:
Y Đình nói:
Trương Nguyên cười nói:
Lại nói:
Y Đình cười nói:
Trương Nguyên nói:
Có lúc tỳ nữ thực sự còn tự do hơn nhiều so với các tiểu thư khuê các, như Chân Chân, còn có thể đi theo hắn tới tửu lầu, còn những tiểu thư khuê các kia tuy rằng được người hầu hạ , không lo cơm ăn áo mặc, nhưng ra khỏi cửa một bước cũng khó khăn, chẳng khác gì tù giam lỏng ——
Y Đình nhìn Trương Nguyên cười, nói:
Y Đình cũng biết Thương Đạm Nhiên không bị bó chân.
Trương Nguyên gật đầu nói:
Y Đình và Mục Chân Chân đều cười, Y Đình nói:
Y Đình nói như vậy , cùng Mục Chân Chân người trước người sau đi lên bờ ruộng, tháng đầu hạ bầu trời rất trong xanh, tuy nói mấy tháng chưa mưa nhưng hồ Giám chưa chịu ảnh hưởng nhiều nên cây cỏ vẫn xanh mướt, giữa ruộng cây dâu xếp thành hàng, cánh đồng mạ non bát ngát phản chiếu ánh nắng đầu hạcó màu bàng bạc, ngửi được cả mùi cây cỏ và không khí trong lành. Lúc này hai tỳ nữ Y Đình và Mục Chân Chân đều cảm thấy số mạng của mình thực sự cũng không tồi, đều bình an lớn lên, gia chủ lại đối đãi với bọn họ rất tốt, đi trên bờ ruộng, tâm trạng thật tuyệt vời ——
Đám người Trương Nguyên, Thạch Song đi theo tá điền Tạ Kỳ Phó dạo một vòng hơn trăm mẫu ruộng, Trương Nguyên thấy đường kênh tiếp dẫn nước từ hồ Giám đã bị tắc nghẽn, mực nước ở hồ Giám nếu hạ thêm một thước nữa thì nước trong hồ sẽ không chảy đến ruộng được, mạ không có nước sẽ chết héo rất nhanh, liền nói với bốn tá điền bọn Tạ Kỳ Phó:
Tạ Kỳ Phó nói rằng hai guồng nước đều mục hỏng rồi, vừa mới thuê hai con trâu cày ruộng, phải nộp thuế cho quan phủ, bốn nhà tá điền tạm thời không góp nổi số tiền để làm guồng mới, Trương Nguyên nhìn bãi cỏ, hai guồng nước được chế tạo từ năm Vạn Lịch thứ mười hai, trước đây dùng ít, bảo dưỡng không tốt, đều mục nát cả rồi, bèn nói:
Bốn người Tạ Kỳ Phó vui mừng quá đỗi, vội dập đầu cảm tạ.
Lúc này là thời gian dùng cơm trưa, Tạ Kỳ Phó sớm đã dặn người nhà giết một con gà để thết đãi, ba nhà còn lại cũng góp vui, có người đem đến cá tứ đuôi mới câu được ở dưới hồ Giám, có người đem rau tươi, có người đem đến bình rượu ủ đã lâu, góp thành năm, sáu đĩa thức ăn để đãi năm người Trương Nguyên. Lần này Trương Nguyên đến đã đặc biệt dặn Thạch Song mua hai giỏ bánh ngọt tặng cho các cháu nhỏ của bốn nhà này, mấy cái bánh này không phải là ngày nào cũng được ăn nên sáu, bảy đứa nhỏ của bốn nhà điền nông ăn bánh vô cùng sung sướng.
Đám bốn người Thạch Song, Y Đình không dám ngồi cùng bàn dùng cơm với thiếu gia, Trương Nguyên nói:
Bốn người bọn Thạch Song liền ngồi xuống, đi cả ngày, năm người ai cũng rất đói, ăn như hùm, Trương Nguyên cười nói:
Kỳ thật thịt cá rau quả trong thành Sơn Âm cũng là đồ ở ngoài thành đem vào trong thành bán, chẳng lẽ tay nghề nấu bếp của vợ Thạch Song là Thúy Cô không bằng vợ của Tạ Kỳ Phó ư?
Dùng xong cơm trưa, Trương Nguyên đến miếu Mã Thái Thú đốt cho ông ba nén hương, miếu đã đổ nát, lau sạch tấm bia, Trương Nguyên nhìn thấy bài thơ mà Trạng nguyên Nam Tống Vương Thập Bằng đã viết khi trùng tu miếu Mã Thái Thú:
“Hội kê sơ tạc tự đông đô, thái thủ công thành vũ hậu vô. Năng sử việt nhân hoài cựu đức, chí kim miếu thực hạ gia hồ.”
Sơn Âm mưa thuận gió hoà nhiều năm nay, không gặp hạn hán úng lụt , thì không có ai nhớ tới việc cúng lễ Mã Thái Thú, xem ra từ nay về sau hương khói nơi đây sẽ vượng đấy.
Mặt trời từ từ ngả sang phía tây, thuyền từ hồ Giám chèo về phía Sơn Âm, hai mái chèo xuôi theo dòng nước rất nhịp nhàng, Trương Nguyên nhắm mắt nghe tiếng nước dưới đáy thuyền, trong lòng nghĩ đến thiên tai của thời kỳ tiểu băng hà, nhưng hắn cũng lực bất tong tâm, hắn không phải là quan địa phương, cho dù là quan địa phương thì năng lực cũng có hạn, ngay cả vùng sông nước ở Thiệu Hưng cũng chịu hạn. Tương lai của triều Đại Minh thật là suy bại, chuyện bây giờ Trương Nguyên có thể làm là quản lý tốt mấy hộ điền nông của mình, giúp họ vượt qua cơn mất mùa năm nay, xem chừng ruộng đất bên hồ Giám này cũng sắp phải chịu thiên tai, cũng không đến nỗi mất mùa nhưng phải thiết lập kho lương, việc này phải nói rõ với thúc tổ Trương Nhữ Sương, việc xây kho lương tích trữ lương thực cứu tế cũng phải nhanh chóng thực hiện.
Chạng vạng hôm đó, sau khi dùng cơm chiều, Trương Nguyên đi bái kiến thúc tổ Trương Nhữ Sương ở Bắc viện Tây Trương , nói những chuyện đã thấy hôm nay và chuyện hắn muốn thành lập kho lương nhân dịp bọn Lỗ Vân Bằng dùng điền khế và ngân lượng để cảm tạ, , Trương Nhữ Sương cau mày nói:
Trương Nguyên nói:
Trương Nhữ Sương mỉm cười, gật đầu nói:
Trương Nguyên nói:
Trương Nhữ Sương suy nghĩ một chút, nói:
Dương Hòa là hiệu của phụ thân Trương Nhữ Sương, Trạng Nguyên Trương Nguyên Biện.
Trương Nguyên vui vẻ nói:
Trương Nhữ Sương nói:
Trương Nguyên chắp tay nói:
Lại nghe Trương Nhữ Sương cười nói:
Trương Nguyên thầm nghĩ:
Trương Nguyên trở về nhà Đông Trương, trời đã tối rồi, trăng còn chưa lên, Đại Thạch Đầu tới báo rằng Hầu huyện lệnh phái môn tử đến truyền hắn tới muốn hỏi chuyện, Trương Nguyên không biết có chuyện gì, dẫn theo Vũ Lăng vội vàng đi theo môn tử đó tới huyện nha ——
Kì thi phủ Thiệu Hưng có hàng vạn thí sinh, hai vạn bài bát cổ văn, nếu tính một bài bốn trăm chữ thì tổng cộng có tám triệu chữ, phải trong nửa tháng mới đọc và bình luận hết những bài đó, nếu là một mình tri phủ Từ Thời Tiến phụ trách thì việc này chắc chắn sẽ không hoàn thành. Từ Thời Tiến triệu tập hết huyện học giáo dụ và Huyện lệnh của tám huyện trong phủ Thiệu Hưng đến chấm thi, như vậy tính cả ông ta và Thiệu Hưng phủ học giáo thụ có cả thảy 18 người, giảm bớt gánh nặng rất nhiều. Mỗi huyện lệnh và giáo dụ phụ trách bài thi của huyện mình, ba trăm người sơ tuyển, tám huyện tổng cộng sơ tuyển hai ngàn bốn trăm người. Sau khihoàn thành sơ tuyển thì huyện lệnh và giáo dụ của 8 huyện quay về huyện của mìnhphần chấm bài còn lại do Từ Thời Tiến và phủ học giáo thụ đảm nhận.
Mồng 9 tháng tư toàn bộ thí sinh tám huyện kết thúc thi phủ, ngày 12 bắt đầu chấm chọn sơ tuyển, ngày 18 hoàn thành sơ tuyển.Huyện lệnh Sơn Âm là Hầu Chi Hàn về tới phủ nha liền kêu người truyền Trương Nguyên tới gặp, Trương Nguyên đến, Hầu Chi Hàn nói:
Trương Nguyên liền đọc cho Hầu Huyện lệnh Hầu Chi Hàn nghe phần phá đề và thừa đề của hai bài văn bát cổ “ Triệu mạnh chi sở “ và “ Quân tử dụ vu nghĩa “ . Hầu Chi Hàn nghe xong cau mày nói:
Hầu Chi Hàn kỳ vọng rất nhiều vào Trương Nguyên, nếu Trương Nguyên ngay cả cuộc sơ tuyển cũng không qua, thì ngay cả ông ta cũng mất hết tinh thần, Trương Nguyên là người ông đề bạt là án thủ (đỗ đầu), Trương Nguyên không thể thông qua kì thi này đồng nghĩa ông không biết nhìn người, nhưng dựa vào trí nhớ của ông thì hình như không hề đọc qua hai bài văn bát cổ này của Trương Nguyên , liền kêu Trương Nguyên đọc lại hoàn chỉnh hai bài bát cổ này cho ông nghe để xác nhận xem đã coi qua bài thi này chưa.
Hầu Chi Hàn thầm nghĩ:
Ông hỏi tình hình Trương Nguyên nộp bài hôm đó, nghe Trương Nguyên nói Từ Tri phủ khen hai bài chế nghệ kia của hắn, Hầu Chi Hàn mỉm cười nói:
Trương Nguyên trở về dinh thự, mấy ngày sau đó yên tâm đọc sách, luyện chữ, chơi đùa vớ hai cháu ngoại, chờ yết bảng thi phủ.
Sáng ngày 24 tháng tư, Trương Nguyên đang ở thư phòng tây lầu xem quyển thứ 23 của “ chiêu minh văn tuyển “ , đây là quyển ghi lại các bài thơ cổ của thời Nguỵ Tấn, thơ ca Nguỵ Tấn có phong cách rất thẳng thắn nên khiến cho người đọc sảng khoái tinh thần, hắn không kìm nổi lớn tiếng ngâm nga: “Tiềm cầu mị u tư, phi hồng hưởng viễn âm. Bạc tiêu quý vân phù, tê xuyên tạc uyên trầm. Tiến đức trí sở chuyết, thối canh lực bất nhâm. Tuẫn lộc phản cùng hải ngọa a đối không lâm. Dư chẩm muội tiết hậu, tái khai tạm khuy lâm. Khuynh nhĩ linh bō lan, cử mục thiếu khu khảm. Sơ cảnh cách tự phong, tân dương cải cố âm. Trì đường sinh xuân thảo, viên liễu biến minh … “
“ Trì đường sinh xuân cách, viên liễu biến minh cầm “ .
Trương Nguyên đang đánh giá ý thơ thì Vũ Lăng chạy đến, lớn tiếng nói:
Thiếu gia Hàng Châu Tần tiên sinh đến.
Tần tiên sinh?
Trương Nguyên nhất thời không biết là ai, sau lập tức nhớ ra là Tần Dân Bình, nghĩ thầm rằng: “ Tần Dân Bình sao lại tới đây? “ Trương vội buông quyển sách, chạy ra nghênh đón.
Tần Dân Bình mang theo sáu thổ binh cung kính đứng ở ngoài cửa hàng rào trúc, gặp Trương Nguyên đi ra, Tần Dân Bình vội quỳ gối, Trương Nguyên không kịp ngăn lại, cũng vội quỳ xuống nói:
Tần Dân Bình nghiêm nghị nói:
Trương Nguyên nghe Tần Dân Bình vừa nói như vậy, lập tức sắc mặt vui mừng, đỡ Tần Dân Bình đứng dậy, hỏi:
Tần Dân Bình mặt mày rạng ngời tươi cười gật đầu nói:
Dân phu trọng nghĩa, đã xưng huynh đệ với Trương Nguyên thì cha mẹ Trương Nguyên cũng là trưởng bối của Tần Dân Bình, cho nên nhất định phải gặp mặt dập đầu.
Trương Nguyên từ chối không được, liền vào nội viện nói với mẹ một tiếng, dìu mẹ đến trước tiền sảnh, Tần Dân Bình quỳ xuống dập đầu ba cái, Trương mẫu Lã thị vội vàng kêu Trương Nguyên đỡ Tần Dân Bình dậy, hàn huyên vài câu, Y Đình đỡ Trương mẫu Lã thị đi vào, Tần Dân Bình liền cáo từ, nói phải vội về Xuyên Đông Quỳ Châu, Trương Nguyên nói:
Tần Dân Bình nói:
Y đi vòng vèo hàng trăm dặm đườngđến Sơn Âm là để thông báo Trương Nguyên một tiếng và dập đầu đa tạ mẫu thân Trương Nguyên.
Trương Nguyên nói:
Hắn kêu Tiểu Thạch Đầu đi gọi Mục Kính Nham đến, cùng nhau đến tửu lầu phố Thập Tự Phủ học cung mời đoàn 7 người của Tần Dân Bình uống rượu.
Đang lúc uống rượu đàm đạo thìtừ cửa sổ lầu hai chợt thấy trên đường phố có rất nhiều người chạy đến, có người reo lên:
Rồi họ chạy đến phủ nha xem bảng yết thị.
Trương Nguyên cũng giật mình, nhưng cũng không tỏ thái độ, tiếp tục cùng Tần Dân Bình uống rượu, bất kể hắn sốt ruột hay không, bảng danh sách đã ở đó rồi, trễ một khắc cũng không sao, chỉ có điều rượu đậu Thiệu Hưng này uống hết ly này tới ly khác, uống đến mức không còn cảm giác ——
Qúa nửa số người của Thập Tự phố đã chạy ra xem yết bảng, đường phố khó khăn lắm mới yên tĩnh được, nhưng cũng không yên tĩnh được bao lâu, đã nghe tiếng chiêng trống vang lên, còn có cả tiếng pháo nữa, đám nhạc công thổi kèn, gõ chiêng trống đi nhanh qua phố Thập tự , quẹo sang Phủ học cung.
Trương Nguyên nhận ra được những người thổi kèn này, đã đến nhà hắn báo tin vui ba lượt rồi, xem ra là đi về phía nhà hắn, xem ra hắn đỗ rồi, nhưng không biết có phải là đầu bảng hay không?
Tần Dân Bình thấy Trương Nguyên liên tục nhìn ra ngoài cửa sổ, đột nhiên hiểu ra, để chén rượu xuống, nói:
Trương Nguyên cười nói:
Quả nhiên, đám người đánh trống gõ chiêng kia nhanh chóng có mặt, đi đầu là Vũ Lăng, gã dẫn đám nhạc công này tìm đến tửu lầu!