Sáng sớm mùng 5 tháng 11 qua sông, đi vào con kênh Đại Vận Hà Hàng Châu-Bắc Kinh. Tuy mùa đông thời tiết giá rét, nhưng cầu nối đường sông Hoàng Kim Kinh Sư với Giang Nam, vẫn là từ nam tới bắc thẳng tắp. Ở đây đã là địa giới Dương Châu, quấn thắt lưng một trăm ngàn quan, cưỡi lạc đà xuống Dương Châu, Dương Châu là nơi thần tiên lui tới.

Sáng sớm hôm đó Trương Nguyên và Kim Ni Các dịch xong hai mươi mục “Y Tác Ngụ Ngôn”. Sau giờ ngọ Nguyễn Đại Thành bày tiệc mời khách ở trên thuyền. Viết rằng: “ Lữ thứ Quảng Lăng thi tửu hội”. Muốn ngâm thơ Dương Châu, uống rượu Dương Châu, bình phẩm nhị thập tứ kiều phong nguyệt, Trương Nguyên liền đi lên thuyền của Nguyễn Đại Thành, cũng mang theo bốn mươi mục “Y Tác Ngụ Ngôn” mới dịch. Sau khi đám người Văn Chấn Mạnh, Tiêu Nhuận Sinh nhìn thấy khen ngợi, nói người phương Tây cũng có người đại trí tuệ như vậy. Lại nghe Trương Nguyên giới thiệu nói Y Tác người này khoảng cùng thời với Lão Tử, Khổng Tử. Chúng Cử tử biết văn hóa phương Tây là lịch sử lâu đời, rất có hứng thú với văn học phương Tây. Văn Chấn Mạnh tỏ ý muốn giúp Trương Nguyên dịch bộ “Y Tác Ngụ Ngôn” này, Trương Nguyên tất nhiên cầu còn không được. Văn Chấn Mạnh tài học uyên thâm, văn chương điển nhã, dịch bộ Y Tác Ngụ Ngôn nay hoàn toàn không thành vấn đề. Về chuyên đề thiên văn số học khác, chỉ có hắn mới có thể cùng Kim Ni Các phối hợp dịch, vì người khác dịch rất dễ sai, dịch giả không dễ làm như vậy.

Thời tiết đã vào tháng đông, thuyền chạy trên nước càng lạnh rét, lúc này vây bếp lò uống rượu nóng thật sự là chuyện thích ý vô cùng. Nguyễn Đại Thành chuẩn bị xong đủ loại danh tửu Dương Châu đãi khách, có Tuyết tửu Dương Châu, Cam Tửu Phạt Thủ, Bì tửu Ngữ Gia, rượu trân châu, quy định mỗi người ngồi ngâm một bài thơ câu thơ có liên quan với Dương Châu, nếu có thể tự sáng tác thì càng tốt, náo nhiệt. Thuyền xuống Dương Châu, lúc giờ thân sau ngọ gần tới sao quan Dương Châu, chợt nghe thuyền lân cận có người lớn tiếng hỏi:

• Xin hỏi quý thuyền là lão gia vào kinh đi thi phải không?

Người chèo thuyền của Nguyễn Đại Thành đáp:

• Chuyện gì?

Thương nhân thuyền lân cận dáng vẻ trung niên vừa nghe thấy, thì biết hỏi đúng người rồi, lập tức vẻ mặt cười theo nói:

• Tại hạ người Cao Bưu, làm chút trứng vịt muối buôn, sợ sao quan phía trước thu thuế ác, muốn xin một vị Cử nhân lão gia lên thuyền tọa trấn. Nguyện dâng lên hai lượng bạc làm tiền rượu cho các lão gia.

Người chèo thuyền nói:

• Hai lượng bạc, công danh Cử nhân từ lúc nào mà không đáng giá như vậy!

Thương nhân thuyền bên cạnh cười theo nói:

• Làm ăn vốn ít, trứng vịt muối có thể kiếm mấy đồng chứ. Chính là một sao quan trước mắt, kính xin Cử nhân lão gia thông cảm một chút.

Bọn người Trương Nguyên từ Hàng Châu đến Dương Châu, đường thủy đã qua năm sao quan. Sao quan chính là trạm thu phí của quan phủ trưng thu thuế thuyền qua lại và thuế hàng hóa. Thông thường thuyền qua là thuyền nhỏ mười văn tiền, thuyền trung ba mươi văn tiền, thuyền lớn năm mươi văn tiền. Còn thuyền thương ngoại trừ thuế thuyền đi qua ra còn phải nộp thuế hàng hóa. Thuế hàng hóa thì phải xem giá cả hàng hóa thế nào rồi mới định. Nhưng quan viên, Thái giám và Cử nhân qua lại không cần nộp thuế, cho nên có một số thuyền dân chở khách hoặc vận chuyển hàng thì xin một vị Cử nhân hộ thuyền. Lộ trình xa, nếu sao quan nhiều có thể giảm không ít tiền bạc. Càng có thuyền thương cả gan treo biển cái gì “Bố chính tư đại đường” “Át sát tư đại đường” giả mạo thuyền quan trốn thuế.

Nguyễn Đại Thành ở trong khoang thuyền nghe thấy, cười hỏi đám người đang ngồi:

• Trứng vịt muối Cao Bưu là mỹ vị, mấy vị ai đi lấy chút trứng vịt muối đến nhắm rượu?

Trương Nguyên nói:

• Thuyền thương nộp thuế cũng là nên làm, muốn ăn trứng vịt muối tự bọn ta mua.

Nguyễn Đại Thành có chút xấu hổ, cười to che dấu, liền bảo người hầu mua một giỏ trứng vịt muối của thuyền kế cận. Thương nhân thuyền kế cận nghe nói Cử nhân lão gia không chịu giúp đỡ hộ thuyền, vội nói:

• Tiểu nhân chỉ lấy ba lượng bạc tiền rượu, tặng một giỏ trứng vịt muối, xin lão gia quá bộ giúp đỡ.

Lúc này cách sao quan Dương Châu đã gần, vì phía trước trạm kiểm soát chặn thuyền thu thuế, ở trên sông thuyền chạy nhanh chậm, thuyền sau nối tiếp thuyền trước. Thuyền ba mái chèo của thương nhân Cao Bưu gần sát thuyền của Nguyễn Đại Thành, thương nhân trứng vịt muối khổ sở cầu xin, Trương Nguyên đi tới đầu thuyền, nói với thương nhân trứng vịt muối:

• Ông từ Cao Bưu buôn trứng vịt muối qua sông, nghĩ nhất định đã bán được không ít, lại qua sao quan cũng không phải mấy chục văn thuế phí thuyền, hà tất cầu xin bọn ta?

Thương nhân trứng vịt muối chắp tay trước ngực nói:

• Không dám giấu lão gia, tiểu nhân buôn trứng vịt muối tới Trấn Giang, trứng vịt cơ bản bán hết, nhưng thương nhân cầu lời không có chuyện thuyền trống trở về, thì thu mua hơn trăm hủ dấm hương Trấn Giang về Cao Bưu, cầu một chút lời.

Trương Nguyên hỏi:

• Vậy theo ông đoán sao quan phía trước muốn thu ông bao nhiêu thuế ngân?

Thương nhân trứng vịt muối rất khẳng định nói:

• Sẽ không ít hơn năm lượng, nếu gặp phải thuế lại độc ác, mười lượng bạc cũng dám thu.

Trương Nguyên nói:

• Trăm hủ dấm hương đáng giá bao nhiêu. Nếu một sao quan thì phải thu năm lượng bạc thuế, từ Trấn Giang vận chuyển đến kinh thành chẳng lẽ giá dấm hương phải tăng mấy lần, không phải nói ba mươi thuế một sao?

Thương nhân trứng vịt nói:

• Lão gia là người đọc sách thánh hiền, đối với những công việc thấp hèn này của tiểu nhân có chỗ không biết. Ba mươi thuế một ( tức 1/30) là chỉ thuế thương các cửa hiệu phải nộp cho quan phủ địa phương. Thuế này quả thật không cao, nhưng khi hàng hóa lén vận chuyển, qua một sao quan cũng phải ba mươi thuế một. Nếu thật có thể nộp ba mươi thuế một cũng thôi đi, nhưng thật sự lúc khi thu thuế, thuế lại tham lam tàn nhẫn, đánh giá cao giá trị hàng hóa, luôn luôn thu thêm thuế, thậm chí gấp đôi, tạo sức ép qua lại con đường này, bọn tiểu nhân hoàn toàn có không lợi nhuận.

Hoàng Tôn Tố theo Trương Nguyên đi ra, nói:

• Sao quan thuế nặng, thương nhân sẽ không thiệt thòi đâu, mua đắt quyết sẽ không bán rẻ, thương nhân sẽ đề giá cao, cuối cùng chịu khổ vẫn là bá tính bình thường.

Thương nhân trứng vịt muối kêu oan nói:

• Hai vị lão gia, tiểu nhân giá cả trước giờ hợp lý. Vả lại, nếu giá trứng vịt muối quá cao, thì không có người mua trứng của tiểu nhân. Trứng không thể so với thứ khác, sẽ bị hư, vậy chẳng phải tiểu nhân phải lỗ vốn.

Trương Nguyên gật đầu nói:

• Thuế Sao quan thu cao, thương khách không đi, cuối cùng dẫn đến nhân gian mọi thứ đều đắt.

Hoàng Tôn Tố nói:

• Đại thương gia có chút quan hệ mật thiết với quan phủ thì có thể trắng trợn mưu lợi.

Thương nhân trứng vịt muối liên tục gật đầu:

• Hai vị lão gia nói rất đúng, chính là đạo lý này. Buôn bán lớn thì phát tài, khổ chính là loại người buôn bán nhỏ vì miếng cơm như tiểu nhân.

Lúc nói xong lời này, ánh mắt khẩn thiết nhìn hai người Trương Nguyên và Hoàng Tôn Tố, khát khao giúp đỡ.

Trương Nguyên không nhìn ánh mắt mong mỏi của thương nhân trứng vịt muối, cự tuyệt nói:

• Bọn ta sẽ không lên thuyền của ông, thuế nên nộp ông vẫn phải nộp.

Thương nhân Cao Bưu này nhất thời ỉu xìu, vẻ mặt cầu xin, trở về khoang thuyền định chấp nhận thuế lại kiểm tra thu thuế, lại lập tức xách một giỏ trứng vịt muối ra, cách thuyền đưa qua:

• Đây là trứng vịt muối Cao Bưu chính tông, số còn lại không có bán hết, giỏ này cho các lão gia thưởng thức, không cần tiền, không cần tiền. Có thể cùng mấy vị Cử nhân lão gia bèo nước gặp nhau, cũng là phúc của tiểu nhân, đây là tiểu nhân hiếu kính các lão gia.

Người chèo thuyền bên cạnh Nguyễn Đại Thành mở to mắt nói:

• Sao lại nhận được.

Thấy Trương Nguyên không có ý từ chối, liền giơ tay qua nhận lấy giỏ tre.

Thương nhân trứng vịt muối thấy Trương Nguyên vẫn không có tỏ ý gì, thở dài, lúc này thật sự chuẩn bị kiểm tra nộp thuế rồi.

Sao quan có thanh gỗ ngang chắn sông, thuyền nộp thuế xong thanh gỗ ngang sẽ nhếch lên hai bên để thuyền qua. Phía trước thuyền của Phạm Văn Nhược, Ông Nguyên Thăng, Trương Đại đưa ra giấy chứng minh Cử nhân vào kinh thi Hội, đều rất nhanh thông qua. Trương Nguyên ra hiệu người chèo thuyền của Nguyễn Đại Thành rơi lại phía sau, để thương nhân Cao Bưu qua trước, hắn và mấy người Hoàng Tôn Tố, Nguyễn Đại Thành thì đứng ở đầu thuyền xem.

Chỉ thấy hai thuế lại mặc áo lính, thắt lưng buộc thiết bài nhảy lên thuyền ba mái chèo của thương nhân Cao Bưu, hỏi mấy câu, lại tới khoang thuyền xem xét, một lát sau đi ra, nói:

• Thuế ngân tám lượng sáu tiền.

• Tám lượng sáu tiền!

Thương nhân trứng vịt muối kêu lên:

• Nửa thuyền này của tiểu nhân tổng giá trị dấm hương chỉ sáu mươi lượng, nhưng lại thu của tiểu nhan tám lượng sáu tiền thuế sao quan, cái này bảo tiểu nhân sao còn có thể làm ăn được đây.

Hai tên thuế lại một mặt vàng một mặt đen, đều mặt không biểu tình, thuế lại mặt vàng lạnh lùng nói:

• Bớt lải nhải đi, nhanh nộp thuế, đừng cản trở thuyền phía sau.

Thương nhân trứng vịt muối kêu to hét lớn, không chịu nộp, tám lượng sáu tiền, gần bảy thuế, cái này cũng quá độc ác rồi, ông ta không chịu nổi. Hơn nữa ông nhìn mấy người Trương Nguyên đứng ở đầu thuyền đang nhìn, hy vọng Trương Nguyên ra mặt nói giúp cho ông.

Hai gã thuế lại vốn đều là sa sầm mặt, một bộ dạng xử lý công vụ. Trước tiên xuống thuyền xem hàng, thương nhân Cao Bưu này chưa cho bọn chút lợi ích, lúc này còn dám kêu la khóc lóc không chịu nộp thuế, liền lập tức nổi giận, thuế lại mặt đen quát:

• Ta hỏi ngươi, nộp hay không, có phải muốn chống nộp thuế không?